Niewiele jest na świecie takich miast, w których wędrując główną ulicą mamy w zasięgu wzroku co najmniej trzy sklepy z pięknymi nożami, a wchodząc w pierwszą lepszą boczną uliczkę widać kolejne dwa. Takie właśnie jest Thiers. Miasteczko w Owernii, od sześciu stuleci stolica francuskiego przemysłu nożowniczego. Produkuje się tam niemal każdy wzór francuskich noży regionalnych m.in.: Le Normand, L’aurillac, Le Laguiole; ale paradoksalnie przez setki lat nie istniał wzór charakterystyczny dla samego Thiers.

Aż do 1994 roku, kiedy grupa rzemieślników i miłośników nożownictwa zainicjowała proces stworzenia regionalnego noża z Thiers. Powołali oni Bractwo Nożowników Thiers (oryg. Confrérie du Couté de Tié), którego zadaniem było zaprojektowanie ogólnego wzoru, który później oddano w ręce rękodzielników do indywidualnej interpretacji. Pierwsze prototypy zostały zaprezentowane 7 listopada 1994 roku.Wzór ten jest prosty, nowoczesny i jednocześnie ponadczasowy. Opiera się na dwóch falistych liniach i przeciwstawnych zakończeniach. Został on zastrzeżony w National Industrial Property Institute i każdy kto chce z niego skorzystać musi najpierw uzyskać zgodę działającego przy Bractwie jury. Do zadań jurorów należy sprawdzenie szeregu cech, którymi musi charakteryzować się nóż Thiers.

Po pierwsze musi nawiązywać kształtem do ogólnego wzorca. Nie oznacza to wcale, że ma być taki sam jak wszystkie inne. Tutaj kluczową rolę odgrywa pomysł rzemieślnika. Wystarczy spojrzeć na ofertę firmy Claude Dozorme, żeby zrozumieć, że jury pozwala na wiele. Na przykład model Secret jest typowym francuskim klasykiem, ale model Design przypomina bardziej nóż taktyczny. Nie ma jednak wątpliwości, że opierają się na tym samym prototypie.

Po drugie  musi być w całości wyprodukowany w Thiers lub jego bezpośredniej okolicy. Import surowców i produkcja każdego elementu musi opierać się o sieć podwykonawców z tego obszaru.

Po trzecie musi charakteryzować się wysoką jakością wykonania. Ocenie zostają poddane wszystkie materiały użyte do jego produkcji, przy czym jury sprawdza również ich pochodzenie.

Dopiero po spełnieniu powyższych wymagań można otrzymać pozwolenie na produkcję i sprzedaż. Do 2013 roku taką zgodę otrzymało 45 firm oraz 11 indywidualnych rzemieślników. W sumie powstało ponad 500 interpretacji noża Thiers, przy czym wchodzą w to zarówno noże składane jak i szeroki wachlarz noży kuchennych i stołowych.  Ale to nie koniec, bo na producenta nałożony jest obowiązek odpowiedniego oznaczenia swojego wyrobu. Na ostrzu musi znaleźć się logo Le Thiers®, które jest znakiem zastrzeżonym w National Industrial Property Institute oraz Office for Harmonization of the International Market. Logo musi być uzupełnione informacją na temat tego  kto nóż wyprodukował. Zatem wszystkie noże Thiers są oznaczone napisem Le Thiers® par <nazwa_producenta>, w tym przypadku R. David.

Dodatkowym symbolem widocznym na nożu jest wielka litera „T” z kropką wpisane w kwadrat, który umieszcza się na nożach wyprodukowanych w Thiers. Został zaproponowany przy okazji projektowania logo Le Thiers®, a zwykły zbieg okoliczności sprawił, że w rzeczywistości przywrócono oznaczenie wprowadzone w 1732 za czasów panowania Ludwika XV.

Po więcej informacji na temat samego wzoru noża Thiers odsyłam do strony internetowej www.lethiers.fr. Znajdziecie tam elektroniczną wersję książki w całości poświęconej temu projektowi. Można również zamówić wersję papierową, łączny koszt z wysyłką to 34€. Na razie to tyle na temat samego projektu bo czas przejść do konkretnego egzemplarza, który nabyłem u jednego z członków Bractwa – firmie Robert David. Robert David to rodzinna firma założona w Thiers w 1919 roku. Specjalizuje się w produkcji noży regionalnych, głównie Le Laguiole i Le Thiers. Ma również w ofercie swój autorski projekt L’Épicurien oraz szeroki wachlarz noży stołowych. Jest jedną z większych manufaktur w Thiers, ale wciąż zachowuje tradycyjne metody produkcji. Pracę rzemieślników można oglądać przez szybę, co dodatkowo zachęca do odwiedzenia fabryki. Ja do swojej kolekcji wybrałem prosty model slip-joint ze stalowymi bolsterami, który według mnie najlepiej odzwierciedla ducha Thiers. Jest to wersja duża, mierząca w postaci złożonej 12 cm, są również 11 cm i 10 cm. Dostępne są wersje bez bolsterów, albo z korkociągiem lub blokadą liner-lock. Każdy może wybrać taki jak mu pasuje. Konstrukcja jest zupełnie typowa. Stalowe linery, bolstery, sprężyna, drewniane okładki. Nic nadzwyczajnego. Francuzi mają jednak to „coś”, że potrafią z prostej rzeczy zrobić arcydzieło. W wypadku noży ich znakiem firmowym są giloszowane zdobienia na sprężynie. I choć można zamówić model bez nich to nie wyobrażam sobie żeby we francuskim klasyku tego detalu zabrakło. Zwłaszcza, że w tym są arcymistrzami. Ja wybrałem prosty i klasyczny, ale producent do wyboru daje nam jeszcze sześć innych wzorów. W niektórych wypadkach nie ograniczają się tylko do samej sprężyny, ale są wykonane również na linerach i ostrzu tworząc spójną całość. Kolejną niesamowitą cechą francuskich klasyków jest ogromny wybór materiałów na okładki. Można podejść tradycyjnie i postawić na jeden z kilkudziesięciu rodzajów drewna. Lubisz białe, czarne, czerwone, wenge…? Proszę bardzo. Wolisz pleksę, G10, karbon lub wzorek? Jak sobie życzysz. A może chcesz kość lub poroże? Nie ma problemu. Możesz mieć nawet kieł mamuta. Nie żartuję! To tylko skromne 300€ dopłaty. Ja jednak nie mogę sobie pozwolić na taką ekstrawagancję i wybrałem drewno oliwne, które jest jednym z najpopularniejszych w nożach z Thiers i najtańszym. Nie mam jednak kompleksów, bo takie właśnie chciałem. Ten rodzaj drewna ma bardzo ładne rysy słoi, jest elegancki i trwały. Kształt ostrza noża Thiers trudno przypisać do którejkolwiek popularnej grupy. Lekko naciągając można zaliczyć je jako drop-point, ale ja wolałbym go nazwać odwróconym sheep’s-foot. Jest nietypowe, ale niezwykle praktyczne. Ma grubość 3 mm i pełny płaski szlif. Krawędź tnąca ma 87 mm długości. Wszystkie powyższe cechy sprawiają, że przygotowywanie nim posiłków to prawdziwa przyjemność. Naprawdę pracuje się nim jak megawygodnym małym nożem kuchennym. Genialnie również się sprawdza jako nóż stołowy, a sami wiecie jakie noże podają w restauracjach, więc może się przydać. Wykonano je ze szwedzkiej nierdzewnej stali Sandvik 12C27. Wybór mistrzowski. Zresztą jest ona najpopularniejsza we wszystkich francuskich nożach. Jeżeli czytaliście moje poprzednie artykuły to pewnie wiecie, że jest to moja ulubiona stal na noże. Charakteryzuje się bardzo dobrym współczynnikiem jakości do ceny, jest wysoce nierdzewna i pozwala naostrzyć się do poziomu brzytwy. Ale jeżeli komuś ona nie odpowiada to przypominam, że to robota ręczna, więc każdą rzecz można zmienić, jak przy okładkach. Chcesz stal węglową, a może damast skuwany? Żaden problem. Damast może być nawet nierdzewny. Nasz klient, nasz pan. Do rozłożenia ostrza trzeba użyć dwóch rąk. Wycięcie pod paznokieć bardzo pomaga bo sprężyna trzyma naprawdę mocno. Powiedziałbym nawet, że zbyt mocno. Trzeba kontrolować składanie noża,  bo nie robiąc tego będziemy słyszeć głośny trzask. Mogłoby się wydawać, że jest ryzyko uderzania krawędzią tnącą w sprężynę, ale nie ma na to szans. Ricasso wprawdzie nie jest wystające, ale nie tworzy z krawędzią jednej linii tylko natychmiast załamuje się ku górze. Takie detale należy docenić.Jakość wykonania jest kontrolowana przez jury Bractwa, więc nie ma tu miejsca na istotne niedoróbki. W moim wypadku mógłbym wytknąć tylko spasowanie jednej okładki z bolsterem. Jest tam bowiem niewielka szpara, ale to się zdarza w nożach ręcznie robionych. Cała reszta jest wykonana bardzo dobrze, bolstery są równe, symetryczne i perfekcyjnie oszlifowane, ostrze nieźle wycentrowane. Warto tu podkreślić, że Robert David to jedna z najtańszych firm z Thiers, a prezentowany model jednym z najtańszych z ich oferty. A mimo to wykonanie nie pozostawia zbyt wiele do życzenia. Nie mogę też za bardzo ponarzekać na napisy na ostrzu, bo są one po prostu wymagane przez Bractwo. Le Thiers to bardzo udany projekt. Doświadczenie zbierane przez pokolenia pozwoliło na opracowanie uniwersalnego wzoru, który nigdy się nie znudzi. Mnogość interpretacji, ogromny wybór materiałów, wysoka jakość i bardzo indywidualny charakter powodują, że każdy znajdzie nóż dla siebie. Przeglądając oferty firm z Thiers można odnieść wrażenie, że pomysły nigdy im się nie kończą. Czasami aż trudno uwierzyć z czego potrafią być wykonane okładki. Oczywiście trzeba za to słono zapłacić, ale dla chcącego nic trudnego. Robert David ma na swojej stronie internetowej wygodny konfigurator, który pozwoli zaprojektować model wedle własnego widzimisię. Cena zaczyna się od 58,86€ i sięga nawet 800€. Wysyłka do Polski kosztuje 22€ i jest realizowana FedExem, który dostarcza paczkę błyskawicznie. Nóż zamówiony w środę po 20:00 otrzymałem w piątek przed południem. Wiadomo, że zamawiałem typowy model, a na nóż na specjalnie zamówienie będzie trzeba poczekać aż go zrobią, ale realizacja jest po prostu błyskawiczna. Zatem jeżeli szukasz noża o indywidualnym charakterze, albo chcesz komuś zrobić unikatowy prezent to Le Thiers jest jedną z opcji. A jeżeli oferta Robert David nie jest wystarczająca to wystarczy zapoznać się z propozycjami od Claude Dozorme, Coutellerie Chmbriard, Fontenille Pataud, albo dziesiątek innych firm. A to tylko Thiers, jedno małe miasteczko we Francji.

Źródła:
www.lethiers.fr
Le ceouteau LE THIERS est issu d’une démarche associative originale, Confrérie du couteau de Thiers, Thiers 2013
www.robert-david.com/en/